نماز، عطیه ای الهی است که به عنوان فلاح مطلق«حی
علی الفلاح» و بهترین عمل «حی علی خیر العمل» و ستون خیمه دین«الصلوه عمود
الدین»[1] معرفی شده است. نماز عروج به قبلهی رفیع انسانیت «الصلوه معراج
المؤمن»[2] است که تعالی روح و کسب ملکات اخلاقی و نجات از فساد و تباهی از
رهگذر آن حاصل می آید «إن الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنکر»[3]. دریافت
نشان عبودیت از رهگذر این عبادت زیبای الهی، برای انسانی میسّر است که
شرایط صحت و قبول و کمال این عبادت عظیم را به نحو احسن بجای آورد. وقتی
عبد این عبادت الهی را «که جز بر خاشعان بزرگ مینمایاند»،[4] به طور
شایسته به انجام رساند، آثار عظیمی اعم از فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی
را بدنبال خواهد داشت که در حقیقت ثمره و نتیجه عمل او محسوب می شود. در
این نوشتار مختصر در صدد بیان همه جانبه این آثار نیستیم بلکه به برخی از
آثار برزخی و اخروی این عبادت درخشان در آیات و روایات اشاره می کنیم.
آثار نماز در آیات الهی(توجه یا بی توجهی به نماز):
1. یاد کردن خدا از بنده خود:
خداوند
در سوره طه می فرماید:«اقم الصلوه لذکری»[5] نماز ذکر و یاد خداست. این
آیه وقتی در کنار این آیه شریفه«فاذکرونی اذکُرکم .....»[6] تفسیر شود این
نتیجه را افاده می کند که وقتی عبد بیاد حق باشد حق هم به یاد او خواهد
بود.[7] مفسرین در ذیل آیه شریفه«فاذکرونی اذکرکم» در بیان اینکه «مراد از
یاد آوری بندگان چیست؟ بیانات متنوعی را ذکر کردند که از جمله آن موارد
عبارت است از:
الف: مرا در «دنیا» یاد کنید تا شما را در «جهان دیگر» یاد کنم.
ب: مرا به «دعا» یاد کنید تا شما را به اجابت یاد کنم (این استجابت می تواند هم در دنیا و هم در بزرخ و هم در قیامت نصیب بنده شود)
ج: مرا به هنگام وفور نعمت یاد کنید تا شما را در سختی ها یاد کنم(این سختی هم اعم است)[8]
2. نائل شدن به مقام شفاعت کبری:
خداوند در سورهی اسری خطاب به وجود نازنین رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید:
«وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَکَ عَسی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً»
ترجمه:
و بعضی از شب را بیدار باش و تهجد کن که این نماز شب، تنها بر تو واجب
است، باشد که خدایت به مقامی محمود (شفاعت) مبعوث گرداند. پس ثمره و نتیجه
این برنامهی الهی، رسیدن به مقام محمود است و روایات فریقین در ذیل آیه،
مقام محمود را به عنوان مقام شفاعت کبری تفسیر کرده است که رسول اکرم ـ
صلّی الله علیه و آله ـ در روز قیامت در آن مقام قرار می گیرد.[9]
3. دریافت اجر الهی و باز یافتن به آرامش کامل:
در
سوره بقره حقتعالی می فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا
الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاهَ وَ آتَوُا الزَّکاهَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ
عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»[10]
در پرتو ایمان و عمل صالح و برپاداشتن نماز و ..... مستحق دو جایزه می شوند:
1. دریافت پاداش(لهم اجرهم ....) 2. بهره مندی از آرامش کامل (لا خوف .....) که هیچ اضطراب و غمی به همراه آن وجود ندارد.
اما آثار نماز در برزخ:
4. دفع وحشت های قبر:
رسول
الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید: «ان الصّلاه تأتی الی المَیّتِ
فی قبره بصوره شخص انور اللّونِ یونسُهُ فی قبره و یدفَعُ عنه اهول البرزخ»
نماز به صورت انسانی سفید چهره، وارد قبر میت شده و با او انس می گیرد و وحشت های برزخ را از او برطرف می کند.[11]
5. مونس انسان در قبر:
رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید:
«الصلاهُ انس فی قبره و فراش تحت جنبه و جواب لمنکر و نکیر» نماز مونس (نمازگزار) در قبر و فراش نیکو در زیر او، و پاسخ نمازگزار برای نکیر و منکر می باشد.[12]
[1] . وسائل الشیعه، ج 4، ص 27.
[2] . اعتقادات، علامه مجلسی، ص 29، به نقل از سر الصلوه امام خمینی ـ رحمه الله علیه ـ ، ص 7.
[3] . عنکبوت، 45.
[4] . بقره، 45.
[5] . طه، 14.
[6] . بقره، 152.
[7] . تفسیر نور، ج 7، ص 330.
[8] . تفسیر کبیر فخر رازی، ج 4، ص 144، به نقل از تفسیر نمونه، ج 1، ص 515 (با تصرف و اضافات).
[9] . المیزان، ج 13، ص 242، ذیل آیه، نمونه، ج 12، ذیل آیه.
[10] . بقره، 255.
[11] . لئالی الاخبار، ج4، ص 1.
[12] . بحارالانوار، ج 79، ص 232.