خاستگاه و پشتیبان بیداری اسلامی

خاستگاه بیداری اسلامی قطعاً مساجد و نماز جماعات بوده است اما نکته ای که اهمیتش از این هم بالاتر است این است که تمام انقلاب هایی که در سایه بیداری اسلامی شروع شده است، به مسجد و نماز جماعت هم ختم می شود.

1. نماز جماعت؛ اولین تشکل اجتماعی اسلام

اولین حکم شرعی که از سوی خداوند بر پیامبر و مسلمین تشریع گردید، نماز بود و اولین نماز تاریخ اسلام با حضور سه نفر در روز دوم بعثت، به جماعت برگزار شد. به این ترتیب پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و حضرت خدیجه(س)، نخستین تشکل اجتماعی اسلام را حول محور عبودیت و نماز، شکل دادند.

اینکه اولین بروز و ظهور عملی اسلام، نماز جماعت قرار داده شده است حکایت از اهتمام فوق العاده اسلام به اتحاد و یکپارچگی و انسجام مسلمین برای اقامه کلمه توحید و نفی تمام مظاهر کفر و شرک و نفاق حکایت می کند؛ زیرا نماز جماعت هم شامل اقرار همگانی به توحید است و با شرط قصد قربت در آن اخلاص در توحید محقق می شود، هم نفی و مبارزه عملی با کفر و شرک است و با صیغه متکلم مع الغیر در «إیّاک نعبُد و ایّاک نستعین ...» این حقیقت متجلی می شود و هم نفی نفاق است چرا که مهم ترین ریشه و روش منافق، دوری از اجتماع اهل ایمان و برهم زدن وحدت و انسجام است که التزام به جماعت در پنج وقتِ نماز این روحیه را در هم می شکند.

اصل تشریع نمازهای یومیه به جماعت بوده و نماز فرادی، رخصت است لذا برخی فرقه های اسلام – حنابله – جماعت را در نمازهای یومیه واجب می دانند و سایر فرقه ها، مستحب مؤکد. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمودند: «مَن سَمِعَ النّدآءَ فارِغاً صحیحاً فلَم یُجِب فلاصلاةَ له» 

آسیب شناسی وضعیت نماز در جامعه

نیاز اساسی بشر امروز

یکی از نیازهای ثابت همگانی تغییرناپذیر و نسخ ناپذیر که زمان، توان تاثیرگذاری در آن را ندارد؛ موضوع عبادت و پرستش است. یکی از نیازهای اساسی بشر پرستش است. پرستش حالتی است که در آن انسان از ناحیه باطنی خود به حقیقتی که او را آفریده و خود را در قبضه قدرت او می بیند و خود را نیازمند و محتاج او می داند؛ توجه می کند. این حالت در واقع سیری است از خلق به سوی خالق. 

چگونه در نماز حضور قلب داشته باشیم؟

مقصود از حضور قلب در نماز این است که قلب را خالى گرداند از غیر چیزى که به آن تکلم می نماید یعنى دلش و فکرش مشغول به نماز باشد و حواسش متوجه به کلمات باشد و هر گاه دید فکرش جاى دیگر سیر می کند توجه به نماز کند. [بانو امین تفسیر مخزن العرفان ج1ص103]

آنچه با روح عبادت سازگار نیست، توجه به مسائل مربوط به زندگى مادى و شخصى است و اما توجه به آنچه در مسیر رضاى خدا است، کاملا با روح عبادت سازگار است و آن را تاکید می کند منافات با حضور قلب ندارد.

بزرگان ما براى تحصیل خشوع و حضور قلب در نماز و سایر عبادات، راه های متعددی همچون: تحصیل معرفت والا به خدا و دنیا، عدم توجه به کارهاى پراکنده و مختلف ، انتخاب محل و مکان خاص برای نماز و سایر عبادات ، پرهیز از گناه، آشنایی به معنی نماز و فلسفه افعال و اذکار آن ، انجام مستحبات نماز و آداب مخصوص و مراقبت و تمرین حضور قلب را بیان نموده اند.

اعضا و جوارح بدن هر یک از ما انسانها، در حکم جماعتی است که به امامت یک نفر کار می‏کند. امام این جماعت در دنیا عقل، خیال، وهم یا عشق است. هرکس امام جماعت درون خود را می‏شناسد. شئون مادون و اعضا و جوارح زیر دست، همه به امامت او کار می‏کنند؛ یعنی اگر کسی انسان سالم و سالکی بود، همه قوای درونی و بیرونی‏او به امامت عقل کار می‏کند. 

راهکاری برای کسب حضور قلب در نماز

چگونگی ایجاد حضور قلب

اگر چه در ذیل راه‌هایی برای ایجاد این حالت در نماز بیان می‌کنیم اما باید دانست که پیدا کردن حالت توجّه؛ نتیجه و مزد یک فرایند در طول زندگی و در تمام مدت شبانه روز است. به عبارت دیگر نتیجه و نمره‌ی امتحانات گوناگون زندگی هنگام نماز گرفته می‌شود.

بنابراین اگر کسی در طول روز در همه حال توجه به خدای تبارک و تعالی را حفظ کرده باشد (کما اینکه امام راحل عظیم الشان ما نیز می‌فرمود: عالم محضر خداست...) می‌تواند انتظار داشته باشد که مزد آن یعنی حضور قلب در نماز را نیز به او بدهند. اگر در بعضی اوقات به یاد خدا بوده همان قدر نیز در نماز به یاد خداست و خلاصه به همان نسبت که انسان در طول روز به خدا توجه دارد در نماز نیز توجه پیدا می‌کند.

تسلط بر افکار و خیالات، (که مرتبه‌ی دوم تقوا محسوب می‌گردد) منوط به موفق شدن در مرحله‌ی اول تقواست؛ یعنی باید انسان در کلاس مدیریت و کنترل اعضاء و جوارح، نمره‌ی قبولی به دست آورده باشد، تا بتواند به کلاس بالاتر یعنی تسلط بر ذهن خود راه پیدا کند و موفق گردد

این را نیز باید دانست که توجه به خدا و احساس حضور در پیشگاه الهی در هنگام برخورد با افراد مختلف اعم از زن و بچه و همکار و مسافر و راننده و مشتری و مردم و مزاحم و همسایه و با محیط پیرامونی مانند حیوانات و گیاهان و فقرا و... متجلی می‌شود (یعنی برخورد خداپسندانه با اطرافیان داشتن) وگرنه این که انسان بخواهد گوشه ای بنشیند و تسبیحی بردارد و اذکاری به سبب عادت تکرار کند ،نتیجه‌ی زیادی ندارد و نهایتاً مانند کسی است که کنار استخر تنها به صحبت مربی گوش می‌دهد و جرئت پریدن در آب را ندارد که مسلم است این فرد هیچ گاه نمی‌تواند شناگر شود. بله باید ما این بسم الله و سبحان الله را در دریای زندگی و برخورد با محیط پیرامون به فعلیت و واقعیت در آوریم.( ده گفتار نوشته علامه شهید مطهری و سبقت در اخلاق آزاد نوشته مؤلّف)

راه های ایجاد حضور قلب

1- تقوا 

ویژگی های مسجد نمونه

ویژگی آموزشی مسجد نمونهپیامبر اسلام (ص) در مسجد ، آیات قرآن، احکام و معارف دینی را متناسب را رشد و توان فکری مخاطبان آموزش می داد.

این جلسات از نظر فاصله زمانی به گونه ای تنظیم می شد که باعث خستگی شنوندگان نشود.

معمولاً این جلسات پس از نماز صبح و شام که تعداد بیشتری از مردم در مسجد حضور داشتند، بیشتر برگزار می شد. به همین دلیل شور و نشاط بیشتری در حفظ و ثبت مطالبی که رسول خدا (ص) مطرح می فرمود، در میان مخاطبین وجود داشت.

در مسجد النبی ، علاوه بر جلسات سخنرانی، جلسات آموزشی و پرسش و پاسخ به صورت گفتگو و دوطرفه تشکیل می شد. آن حضرت بسیاری اوقات پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب در مسجد می نشست و این وقت، صرف پاسخگویی به پرسش های دینی بود.

نبی مکرم اسلام (ص) هم چنین برای تازه مسلمانان که به آموزش های ویژه نیاز داشتند ،جلسات جداگانه تشکیل می دادند.

گاهی نیز در مسجد و در حضور حضرت مراسم مسابقه شعر و سخنرانی برگزار می شد و پیامبر (ص) به برندگان مسابقات جوایزی اهدا می فرمود.

فعالیت های مسجد، در غیاب آن حضرت (هنگامی که در جبهه های جنگ حضور داشتند)، تعطیل نمی شد؛ بلکه کسانی چون عبدالله بن امّ مکتوم و عبدالله بن رواحه، اداره امور مسجد را بر عهده می گرفتند.

حضرت علی (ع) نیز گاهی در حالی که یک پله پایین تر از جایگاه پیامبر (ص) می نشست، برای مردم سخن می گفت. (1) پیامبر (ص) تلاش می کرد تا دامنه این فعالیت ها به سایر مساجد نیز سرایت کند.

شواهد تاریخی، نشان از وجود شور و نشاط علمی و فعالیت های فرهنگی در مسجد قبا می دهد.

به دلیل شرایط خاص سیاسی، حضور علمی امام باقر و امام صادق (علیهم السلام ) در مسجد النبی نسبت به دیگر امامان به دلیل شرایط و موقعیت ویژه سیاسی آن دوران رشد بیشتری داشت و شاگردان آن دو امام همچون ابان بن تغلب، معاذ بن مسلم، حمران بن اعین و زراره بن اعین نیز دارای جلسات علمی بودند.

اینها همه نشان می دهد که مسجد همواره جایگاه آموزش و فراگیری معارف اسلامی است. 

کارکردهای مسجد نمونه و موفّق

آثار اجتماعی و جهانی نمازجماعت و مسجد

1. نماز جماعت؛ اولین تشکل اجتماعی اسلام

اولین حکم شرعی که از سوی خداوند بر پیامبر و مسلمین تشریع گردید، نماز بود و اولین نماز تاریخ اسلام با حضور سه نفر در روز دوم بعثت، به جماعت برگزار شد. به این ترتیب پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و حضرت خدیجه(س)، نخستین تشکل اجتماعی اسلام را حول محور عبودیت و نماز، شکل دادند.

اینکه اولین بروز و ظهور عملی اسلام، نماز جماعت قرار داده شده است حکایت از اهتمام فوق العاده اسلام به اتحاد و یکپارچگی و انسجام مسلمین برای اقامه کلمه توحید و نفی تمام مظاهر کفر و شرک و نفاق حکایت می کند؛ زیرا نماز جماعت هم شامل اقرار همگانی به توحید است و با شرط قصد قربت در آن اخلاص در توحید محقق می شود، هم نفی و مبارزه عملی با کفر و شرک است و با صیغه متکلم مع الغیر در «إیّاک نعبُد و ایّاک نستعین ...» این حقیقت متجلی می شود و هم نفی نفاق است چرا که مهم ترین ریشه و روش منافق، دوری از اجتماع اهل ایمان و برهم زدن وحدت و انسجام است که التزام به جماعت در پنج وقتِ نماز این روحیه را در هم می شکند.

اصل تشریع نمازهای یومیه به جماعت بوده و نماز فرادی، رخصت است لذا برخی فرقه های اسلام - حنابله - جماعت را در نمازهای یومیه واجب می دانند و سایر فرقه ها، مستحب مؤکد. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمودند: «مَن سَمِعَ النّدآءَ فارِغاً صحیحاً فلَم یُجِب فلاصلاةَ له» 

نقش نماز در مقابله با جنگ نرم

خاستگاه و پشتیبان بیداری اسلامی

خاستگاه بیداری اسلامی قطعاً مساجد و نماز جماعات بوده است اما نکته ای که اهمیتش از این هم بالاتر است این است که تمام انقلاب هایی که در سایه بیداری اسلامی شروع شده است، به مسجد و نماز جماعت هم ختم می شود.

1. نماز جماعت؛ اولین تشکل اجتماعی اسلام

اولین حکم شرعی که از سوی خداوند بر پیامبر و مسلمین تشریع گردید، نماز بود و اولین نماز تاریخ اسلام با حضور سه نفر در روز دوم بعثت، به جماعت برگزار شد. به این ترتیب پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و حضرت خدیجه(س)، نخستین تشکل اجتماعی اسلام را حول محور عبودیت و نماز، شکل دادند.

اینکه اولین بروز و ظهور عملی اسلام، نماز جماعت قرار داده شده است حکایت از اهتمام فوق العاده اسلام به اتحاد و یکپارچگی و انسجام مسلمین برای اقامه کلمه توحید و نفی تمام مظاهر کفر و شرک و نفاق حکایت می کند؛ زیرا نماز جماعت هم شامل اقرار همگانی به توحید است و با شرط قصد قربت در آن اخلاص در توحید محقق می شود، هم نفی و مبارزه عملی با کفر و شرک است و با صیغه متکلم مع الغیر در «إیّاک نعبُد و ایّاک نستعین ...» این حقیقت متجلی می شود و هم نفی نفاق است چرا که مهم ترین ریشه و روش منافق، دوری از اجتماع اهل ایمان و برهم زدن وحدت و انسجام است که التزام به جماعت در پنج وقتِ نماز این روحیه را در هم می شکند.

اصل تشریع نمازهای یومیه به جماعت بوده و نماز فرادی، رخصت است لذا برخی فرقه های اسلام – حنابله – جماعت را در نمازهای یومیه واجب می دانند و سایر فرقه ها، مستحب مؤکد. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمودند: «مَن سَمِعَ النّدآءَ فارِغاً صحیحاً فلَم یُجِب فلاصلاةَ له» 

حکایات نماز

حکایات نماز

یکی از اسرای عراقی می‏گوید: یادم نمی‏رود یک روز که در جبهه بودیم، مختصات یک هدف را به توپخانه ما دادنمد، برنامه این بود که آتش سنگینی روی هدف مورد نظر اجرا کنیم، این کار انجام شد، در وهله اول پنداشتیم که محل تجمع نفرات یا یکی از انبارهای مهمات شماست، ولی چند روز بعد دریافتیم که هدف، مسجد جامع سوسنگرد بود، یعنی خانه خدا، فرماندهان رده بالا در جواب سؤال ما گفتند: چون امام خمینی‏رحمهم الله گفته است: «مساجد سنگر است.»؛ سنگر دشمن باید در هم کوبیده شود.

منبع: هزار و یک نکته درباره نماز حکایت 359

عظمت اذان

در یکی از جنگ‌های عصر پیامبر اکرم(ص) جمعی از مسلمانان به اسارت کشور روم درآمدند، آنها مدتی در زندان بودند، تا این که روزی یکی از آن اسیران مسلمان را که فردی مقاوم و بسیار باشهامت بود، نزد قیصر روم آوردند، قیصر روم پس از گفتگو با او، او را شخصیتی فوق العاده یافت، خواست او را با تطمیع به مذهب مسیح جذب کند، به او گفت: دین مرا بپذیر تا انگشترم را به دست تو بگذارم، و فرمانروایی و حکومت روم را به تو بسپارم، تا آن چه خواهی انجام دهی. مرد مسلمان گفت: وسعت کشور روم نسبت به سراسر زمین چه اندازه است؟ قیصر روم گفت: به اندازة یک سوم یا یک چهارم سراسر زمین. مرد مسلمان گفت: اگر دنیا را پر از جواهرات کنی و در اختیار من بگذاری، همة آنها را به شنیدن یک بار « اذان»‌عوض نمی‌کنم. قیصر گفت: اذان چیست؟ و منظور تو چه می‌باشد؟ مرد مسلمان گفت: جمله‌های اذان عبارت است از : اَللهُ اَکْبُرْ، اَشْهُدْ اَنً لا اِلهُ اِلا الله، اَشْهُدْ اَنَ مْحُمَداً ‌رُسْولُ اللهِ. قیصر گفت: این مرد چنان شیفتة اسلام است و برنامه‌های اسلام در زوایای قلبش ریشه دوانده، که هرگز او را نمی‌توان از اسلام جدا کرد!

منبع: www.salat.ir

نماز در بیان پیامبر اسلام(ص)

 معراج مؤمن

پیامبر (ص ) : الصلوة ، معراج المؤمن

نماز، معراج مؤمن است .

( کشف الاسرار، ج 2، ص .676 سرالصلوة ، ص 7، اعتقادات مجلسی ، ص 29 )

                         نماز نور مؤمن

                         پیامبر (ص ) : الصلوة نور المؤمن

                         نماز نور مؤمن است .

                         ( شهاب الاخبار، ص .50 نهج الفصاحه ، ص 396 )

                                               نشانه ایمان

                                               پیامبر (ص ) : علم الایمان الصلوة

                                               علامت و نشانه ایمان نمازاست .

                                                ( شهاب الاخبار، ص 59 )

                                                                   نماز ستون دین

                                                                  پیامبر (ص ) : الصلوة عماد دینکم

                                                                  نماز، پایه و ستون دین شماست .

                                                                  ( میزان الحکمه ، ج 5، ص 370 )

                                                                                  پرچم اسلام

                                                                                  پیامبر (ص ) : علم الاسلام الصلاة

                                                                                  نماز، پرچم اسلام است .

                                                                                  ( کنز العمال ، ج 7، ص ,279 حدیث 1887 )

حکایات نماز

ام سلمه همسر پیامبر(ص) اسماء بنت عمیس ،جابربن عبدالله انصاری، ابو سعید خدری، ابوذر غفاری، عبدالله بن عباس و جماعت بسیاری از صحابه رسول خدا(ص) گفتند که: یک روز رسول خدا(ص)امیرالمومنین را به مهمی فرستاد. در آن روز رسول خدا(ص) نماز عصر را خواند «چون امیرالمومنین(ع) برگشت و قضایای کار مزبور را برای پیامبر(ص) شرح می‏داد یک دفعة وحی حضرت رسول اکرم(ص) را فراگرفت» رسول خدا(ص) تکیه بر امیرالمومنین(ع) زد و سر به زانوی او نهاد. مدت وحی طولانی شد و آفتاب نزدیک به غروب شد. علی(ع) نماز عصر را به ایما و اشاره و نشسته خواند و آفتاب کاملا غروب کرد.

چون رسول خدا از غشیه وحی بیرون آمد علی(ع) را متغیر و ناراحت دید، فرمود: یا علی چه رسیده تو را؟ عرض کرد: خیراست یا رسول الله، نماز عصر را نخوانده بودم که بر شما وحی آمد و سر مبارک شما در آغوش من بود. نخواستم که سر مبارک شما را به زمین بگذارم لذا به اشارت نماز کردم. بدین جهت دلم خوش نیست. رسول خدا(ص) فرمود: دلتنگ نباش که من دعا می‏کنم تا خدای تعالی آفتاب را برای نماز تو برگرداند و تو نماز را در وقت و با شرایط و ارکان بگزاری. آنگاه پیامبر(ص) دست به دعابرداشت و عرض کرد: بار خدایا تو می‏دانی که علی(ع) در طاعت تو و رسول تو بود.بار خدایا آفتاب رابرگردان تا نمازش رابخواند.

راویان خبر گفتند: به حق آن خدایی که محمد(ص) را مبعوث به رسالت نمود که ما آفتاب را دیدیم که بر در و دیوار تابیده بود و امیرالمومنین(ع) نماز عصر را به وقت خواند. چون سلام نمازش را داد آفتاب به یکباره فرونشست.1،2

از داستان مزبور که در حد تواتر نقل شده، ابتدا ناراحتی و تالم خاطر مولای متقیان رااز فوت نمازدروقت به دست می‏آوریم ،ثانیا به خاطر اهمیت نماز در وقت فضیلت خداوند آفتاب را از دعای پیامبرش برای نماز حضرت علی(ع) برمی‏گرداند. و این شایان توجه است.

 منبع:

1. تفسیرابوالفتوح رازی، ج 4، ص 167.

2. قضیه مزبور در واقعه بنی نضیر در مسجد فضیح، که پیامبر شش شبانه روز در آنجا نماز گزارد،اتفاق افتاد.

من لایحضره الفقیه،ج‏1 پاورقی ص‏203.